بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین جشن باستانی که توسط تمام قوم‌های ایرانی با هر طبقه اجتماعی برگزار می‌شود، مراسم جشن عید نوروز است. این مراسم در سمنان نیز با آداب خاص خود انجام می‌شود.
نوروزخوانی
یکی از آداب استقبال از نوروز در استان سمنان نوروزخوانی است. این آئین که در گذشته رواج بیشتری داشته، از نیمه دوم اسفند ماه آغاز می‌شود و نوروزخوانان به صورت فردی و یا در گروه‌های دو و سه نفره بعد از غروب آفتاب در محله‌های شهر راه می‌افتند و با خواندن ابیاتی، فرا رسیدن سال جدید را تبریک می‌گویند و صاحب‌خانه وقتی مژده بهار را می‌شنود، انواع شیرینی‌ها، خوراکی‌ها و یا وجه نقد را به نوروزخوانان هدیه داده و آنان نیز در مقابل، برای سلامتی اهل خانه و برآورده شدن حاجات آنان، دعا می‌کنند.
پختن غذا در روز علفه (سبزی‌پلو)
سمنانی‌ها مانند دیگر مردمان ایران، آخرین شب قبل از تحویل سال را به صحرا و دشت می‌رفتند و با جمع کردن گیاهان و سبزی‌های خوراکی، غذایی درست می‌کردند که اصطلاحاً به آن علفه (غذای سبزی‌دار) می‌گفتند. سبزی‌پلو یکی از غذاهایی است که سمنانی‌ها در این روز درست می‌کردند و خوردن آن را برای سلامتی و سعادت سالی که پیش رو داشتند خوش‌یمن می‌دانستند. مراسم پختن غذا در روز علفه از آغاز، که مربوط به فراهم آوردن مقدمات پخت و پز است تا صرف غذا، به صورت دسته‌جمعی انجام می‌شد. این رسم با کمی تغییر همچنان پابرجاست.
کاشت سبزه
کاشت سبزه یکی از رسومی است که همواره اواخر اسفندماه انجام می‌شود. در قدیم نیز با توجه به رشد تخم بعضی سبزی‌ها و به نشانه نو شدن طبیعت و سبزی، حدود ده روز مانده به عید اقدام به کاشتن دانه برخی گیاهان مانند عدس، گندم، جو، ماش، شاهی و پیاز نرگس می‌کردند. ظرف‌های مناسب این کار معمولاً سفالی بود و به شکل کاسه، بشقاب، کوزه و گلدان‌های مشبک بوده است. این سبزه‌ها حداقل ۱۳ روز عید در خانه نگهداری می‌شد و در غروب سیزدهم فروردین، سبزه‌ها را برای خوش یمنی به آب روان می‌انداختند.
پخت سمنو
فرآیند پخت سمنو بسیار دشوار و زمان‌گیر است و کیفیت سمنو به نحوه فرآوری جوانه گندم، استفاده از دیگ مناسب جهت پخت و هم زدن یکنواخت و بدون زیرگیری سمنو در حین پخت بستگی دارد. در گذشته از سمنو پخته شده غذاهایی دیگر تهیه می گردید که ماندگاری آن بیشتر و مصرف آن را خوش خوراک تر می نموده است. برای مثال سرخ کردن سمنو و اضافه کردن چاشنی های مختلف به آن و یا تبدیل سمنو به شکلات های شیرین و سفت که به بقا و ماندگاری این خوردنی نیز کمک نماید.
سمنانی‌های مدتی قبل از تحویل سال، سمنو را روی شعله گاز قرار داده و پس از تفت دادن با اضافه کردن روغن آروشه یا روغن کنجد، مغز گردو، بادام و پسته مخلوط را بهم می‌زدند و حلوا درست کرده و پس از آماده شدن، آن را برش داده و برای میهمانان ویژه از آن استفاده می‌کردند.
خانه تکانی
این رسم در همه شهرهای ایران انجام می‌شود اما در سمنان تمیز کردن یک خانه با کمک دیگر همسایه‌های انجام می‌شد و پایان نظافت هر منزل با خوردن آش رشته همراه بود. برای نظافت منزل تمام وسایل اتاق‌ها را به حیاط منتقل کرده و چال کرسی را که از زمستان در آن ذغال و خاکستر جمع شده بود خالی کرده و با گچ‌خاک پر می‌کردند. اتاق با دود ناشی از کاه و کهنه پارچه‌های آغشته به گوگرد ضدعفونی می‌کردند و وسایل را پس از خاکروبی و شسته شدن دوباره به اتاق بازمی‌گرداندند.
تنقلات عید نوروز
مهم‌ترین چیزی که برای عید پخته می‌شد انواع نان بود، این نان‌ها عبارت بودند از: فتیر جزغاله‌ای(چِسکین فتیر)، فتیر پیازی، نوعی نان که از لواش ضخیم‌تر بود (کِلِ خُشک)، توتک، چُسته، نون دجنه (ترکیب خمیر، شکر، زنجبیل، سیاه‌دانه و کمی روغن)، نان قندی، نان برنجی، نان نخودی(ترکیب آرد، روغن حیوانی، شکر، هل، گلاب و زعفران). افرادی که در خانه خود تنور نداشتند نان‌ها را روی غربال می‌چیدند و به نانوایی سنگکی می‌داندن تا برایشان بپزد.
از دیگر تنقلات عید نوروز پوست کندن گندم مرغوب، شاهدانه و کنجد بود. تمام این مغزها را در تابه‌ای داغ روی آتش حرارت می‌دادند تا برشته شود. علاقه بر این؛ بو دادن تخمه کدو، تخمه هندوانه و خربزه و همچنین برشته‌کردن بادام و نخود و عمل آوردن کشمش سبز، مویز، آلوچه خشک، برگه زردآلو، انجیرخشک، سنجد، بادام، پسته، بادام‌زمینی و آماده کردن حلوای کنجدی و حلوای شاهدانه و حلوای سمنو از دیگر تنقلات عید نوروز بوده‌است.
چهارشنبه سوری
در شب عید چراغی را در منزل روشن می‌کنند که باید تا صبح روشن باشد، شام کشمش پلو می‌باشد و خوردن آن در این شب به نیت شیرین کام شدن اعضای خانواده تا پایان سال است. نحوه اجرای مراسم چهارشنبه‌سوری امروزه به کلی متفاوت شده است. بعضاً در این شب، سبزی‌پلو می‌پزند.
پا گذاشتن (خوش‌قدمی)
پا گذاشتن یکی از رسومی است که بعضی از خانواده‌های سمنانی هنوز آن را انجام می‌دهند. به افرادی که این کار را می‌کنند اصطلاحاً خوش‌قدمان گفته می‌شود و دیگران اعتقاد دارند قد این افراد برای دیگران خوشبخت به ارمغان می‌آورد. آنها اولین افرادی بودند که رفت و آمدشان در کوچه‌ها و معابر به چشم می‌خورد که کدام یک کوزه کوچک که با آب پر شده بود وارد خانه مورد نظر می‌شدند و پس از رد و بدل کردن تبریک‌های مورد نظر، عیدی خود را دریافت می‌کردند و به خانه برمی‌گشتند.
هنگام بازگشت، بچه‌ها کفش‌های آن فرد را جلوی پای او قرار می‌دادند و همه خانواده با هم وی را با اصطلاحات و جملاتی با گویش سمنانی مانند پایی دورون (قربون قدم هایت بشم) یا انشاءالله سال خواری دربیتون (انشاء الله سال خوبی داشته باشید) بدرقه می‌کردند.
عیدونه
یکی از آئین‌های نوروزی مردم سمنان، عیدانه (عیدونه) است که به ارسال هدایا و عیدانه برای دختران نامزددار و یا عقدی توسط خانواده داماد می‌گویند. داماد نیز به عنوان خوش‌قدم که پس از سال تحویل وارد خانه خانواده عروس شده، از پدر همسرش عیدی دریافت می‌کند.
آداب و رسوم سمنان را از زبان امیر عزیزالدین مدیر باغ موزه امیر بشنوید:
