امامزاده سید زینالدین
از شجرهنامه وی اطلاع دقیقی در دست نیست ولی در تحقیقات مرحوم علامه حائری گفته شده که نام اصلی مدفون در این بقعه امامزاده زینالدین علی صالح، فرزند عبیدالله اعرج بن حسین اصغر بن امام زین العابدین (ع) است.
نجاشی در کتاب «رجال» مینویسد: علی صالح در عصر خود اعبد و ازهد آل ابیطالب بوده و اختصاص به امام موسی کاظم(ع) و امام رضا(ع) یافته و کتاب بزرگی در حج نوشته که تمامی آنرا از موسیبنجعفر(ع) روایت کرده است.
قاضی نورالله شهید میگوید: علی صالح در التزام حضرت رضا (علیه السلام) به خراسان رفته، وی دارای دو سلسله اولاد بوده که یک سلسله در عربستان اقامت داشته و سلسله دیگر از دختر خواجه ملک محمدخان زاوغانی بوده و سه فرزند وی از این دختر معروف و مشهور میباشد. اولی سید ضیاءالدین محمد که جانشین پدر و بانی مسجد جامع زاوغان است و دوم میرقوامالدین که درآمل بارگاه معتبری دارد و سومی حسین کیا که احتمالاً در زاوغان مدفون است. سید زینالدین ظاهراً تا سال ۱۵۰ هجری قمری در زاوغان سکونت داشته و در همان سال به عراق و مدینه رفته و مدتی در آنجا زندگی کرده و در سال ۲۰۱ هجری در سن ۹۰ الی ۱۰۰ سالگی همراه حضرت ثامنالائمه علی بن موسی الرضا به خراسان رفته و در سفر برگشت خود به سمنان وفات یافته و در بقعه کنونی دفن شده است.
مشخصات بنا
بنای این بقعه مربوط به دوره قاجار است آستان امامزاده سید زین الدین(ع) در دویست متری شمال شرقی امامزاده اشرف (ع) خیابان امام حسین (ع) زاوغان در محله چهل دستگاه شهر سمنان واقع شده است.
بنای ساختمان بقعه امامزاده سید زینالدین علی صالح (ع) بصورت خشتی نیمه ویران بوده و از ایوان و گنبد و حرم تشکیل یافته و فاقد صحن بوده که در سالهای ۱۳۶۵ تا ۱۳۶۹ نسبت به بازسازی صحن ـ دیوارکشی حریم، تعمیرات قبر و بازسازی بنای ایوان با نمای آجر اقدام شده است.
اتاق حرم مربع شکل و به ضلع ۵ متر است در ضخامت دیوارهای چهارگونه راهروهائی هم عرض درهای بقعه با طاق گهوارهای بلند ساخته شده است. نمای خارجی گنبد، دارای دو ساقه دو طبقه است و کاسه گنبد به صورت مخروط کوچک بر روی ساقه دوم قرار دارد. در طاقنماهای بالا پنجرههایی تعبیه شده که روشنائی داخل بقعه تأمین میکند. در وسط حرم و زیر گنبد، ضریح آهنی سبز رنگی قرار دارد که بصورت نرده یا میلههای باریک میباشد. داخل حرم را با گچ سفید کردهاند و فاقد هرگونه تزئینات معماری است. ایوان بارگاه رو به مغرب ساخته شده و بیش از ۴ متر ارتفاع دارد. وجود نهر بزرگ و درختان سرسبز جلوی بقعه به این بنا ابهتی بخشیده است. این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۵۶۵۵ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
