آداب و رسوم ماه محرم در سمنان

این خاطره توسط آقای حسنی نقل شده است.

مراسم عزاداری سالار و سرور شهیدان امام‌حسین(ع) در شهرستان سمنان همچون دیگر نقاط استان با حضور گسترده مردم انجام می‌شود. برای این منظور چند روز مانده به محرم، زنان و مردان هر محله به نظافت مساجد و حسینیه‌ها پرداخته، علاوه بر آن سر در خانه‌ها و بازار را سیاه‌پوش می‌نمایند. چادر بزرگی موسوم به پوش یا خیمه به نشانه آغاز عزاداری بر روی تکایای نقاط شهری و روستایی برپا می‌گردد.
از رایج‌ترین مراسم عزاداری مربوط به ماه محرم می‌توان به روضه‌خوانی، دسته‌گردانی، علم‌بندان، نخل‌گردانی و ادای نذورات اشاره نمود. در تمام نقاط شهرستان، از اول ماه محرم، مراسم روضه‌خوانی در مساجد و حسینیه‌ها برگزار شده و برخی افراد نیز به بر پایی این مجالس در خانه‌های خود مبادرت می‌ورزند.
در طول شب‌های دهه اول محرم، پس از نماز مغرب و عشاء مجالس عزاداری و سوگواری در مساجد با حضور روحانیون و مداحان انجام می‌شود. برپایی این مراسم تا پایان ماه صفر بطول می‌انجامد. در شب‌های اول ماه محرم عزاداران در مساجد به سینه‌زنی می‌پردازند. یکی از شیوه‌های عزاداری این ایام، دسته‌روی یا دسته‌گردانی است. معمولاً از شب پنجم محرم به بعد دسته‌جات عزاداری از مقابل حسینیه یا تکایای خود حرکت کرده و هر دسته مسیر مشخصی را در هر یک از شب ها طی می‌نماید. علم‌بندان از دیگر آئین‌های محرم می‌باشد. این مراسم در بیشتر نقاط شهرستان با اندکی تفاوت در زمان و نحوه اجرا، انجام می‌شود. بسیاری از مردان و زنان به جهت برآورده شدن حاجات خود در این مراسم شرکت نموده و نذورات خود شامل پول و پارچه‌ها را به علم می‌بندند. بدین ترتیب بدنه علم از پارچه‌های نذری اهالی پوشیده می‌شود.

علم، چوب بلندی است که یک پنجه فلزی در راس آن نصب شده است. پس از پوشیدن علم، آن را با احترام بلند کرده و در این لحظه همگان صلوات می‌فرستند. برخی از افراد بنا به نذر خود در جلوی علم گاو یا گوسفند قربانی می‌کنند. یکی دیگر از نشانه‌های عزاداری در نقاط مختلف نخل‌گردانی است. نخل را با پارچه‌های سبز و مشکی پوشش داده و در قسمت جلوی آن تصاویر امامان، شهدا و آینه می‌آویزند. برای بلند کردن نخل عزاداران شال سیاه به گردن خود می‌اندازند. نخل را در شب‌های محرم همراه با هیات‌های عزاداری حمل می‌کنند. این شیوه در روزهای تاسوعا و عاشورا چشمگیرتر می‌باشد.
اهالی هر منطقه برای ادای نذورات خود اقدام به پخت حلیم، شله‌زرد، حلوا و یا غذای نذری می‌نمایند. پذیرائی از عزاداران هیات‌های مذهبی با شیر، کیک، نان، شربت و نیز قربانی کردن در مقابل دسته‌جات از دیگر شیوه‌های ادای نذر در منطقه می‌باشد.

شام غریبان: غروب روز عاشورا، شام غریبان شهدای کربلاست. از این رو عزاداران هر محل از خواندن نماز مغرب و عشا در حالی که شمع یا فانوسی در دست دارند در تاریکی اقدام به دسته‌گردانی در نقاط مختلف می‌نمایند. حمل نشانه‌های عزاداری در میان دسته‌جات شام غریبان مرسوم نمی‌باشد.

این مطلب پیش از این در مجله کومشه به چاپ رسیده است.

مطالب مرتبط: