سمنان از دیرباز یکی از شهرهای چهاردهمین ایالت تاریخی (ورن) یا (ورنه) از تقسیمات ۱۶گانه باستانی بوده است و دروازه ارگ دریچه‌ای از تاریخ کهن شهر سمنان را به رخ می‌کشاند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از سمنان، برخی از محققان و مورخان شهر سمنان را جزو ایالت‌های مادها و برخی دیگر جزو ایالت‌های پارت‌ها به‌حساب می‌آوردند. شهرستان سمنان مرکز استان سمنان است. این شهرستان در ۲۰۵ کیلومتری شرق تهران و بر سر راه تهران به خراسان واقع شده است.
سمنان با وسعتی در حدود ۲۲ هزار و ۱۱۹ کیلومترمربع در دامنه جنوبی رشته‌کوه‌های البرز واقع شده است و از شمال به استان مازندران از جنوب به دشت کویر از شرق به شهرستان دامغان و از غرب به شهرستان گرمسار محدود می‌شود.
ارتفاع آن از سطح دریا ۱۱ هزار و ۱۷ متر است سمنان نیز به‌مانند دیگر شهرستان‌های استان مهد و زادگاه شخصیت‌ها و مفاخر بزرگ علمی و فرهنگی و عرفانی بوده است و از گذشته‌های دوره همواره به‌عنوان شهری که صاحب بزرگان دین و علم بوده مطرح شده است.
بزرگانی مانند حاج ملاعلی حکیم الهی سمنانی، مشتاق سمنانی، شیخ محمد فانی سمنانی، ملا غلام‌حسین هراتی، شهاب سمنانی هنرمند و عارف قلندر مشهور و بسیاری از شخصیت‌های دیگر از بزرگان این منطقه هستند که در تاریخ دین و عرفان و هنر خوش درخشیدند.
دروازه ارگ سمنان کجا است؟
ارگ دولتی سمنان مجموعه‌ای بزرگ از ابنیه و اماکن مورد نیاز اداره شهر بوده است که در زمان حکومت حاجی بهمن میرزا بهاء الدوله فرزند فتحعلی شاه قاجار بنا شده است.
عناصر هویت‌بخش ارگ قدیم را اماکنی چون تلگراف‌خانه، قراول خانه، آب‌انبار، حمام، حسینیه و غیره تشکیل می‌دهد.
در داخل دیوارهای ضخیم ارگ اتاق‌هایی برای نگهبانی در نظر گرفته بودند. در سال ۱۲۸۴ هـ.ق زمانی که برای نخستین بار ناصرالدین‌شاه قاجار به‌قصد زیارت مشهد مقدس از ایالت «کومش» یا «سمنان» گذر می‌کند، به مدت سه روز در ساختمان ارگ دولتی سمنان اقامت می‌گزیند.
در آن زمان این ساختمان شامل ۱۲ برج با عمارات و ابنیه بسیار زیبا بود ولی همچنان دروازه‌های شمالی و جنوبی ارگ ساخته نشده بودند گویا در همین سفر دستور ساخت دو دروازه به حاکم وقت سمنان داده می‌شود.
کار ساخت دروازه‌ها در سال ۱۳۰۲ هـ. ق در زمان حکومت «انوشیروان میرزا ضیاء الدوله» فرزند «محمدرحیم میرزا» پسر دهم عباس میرزا نایب‌السلطنه که در سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۰۵ ه. ق حاکم ایالت قومس بوده به اتمام می‌رسد.
به همین دلیل در سفر دوم شاه به مشهد که عکس‌های گویایی از آن باقی‌مانده تصاویر زیبایی از دروازه‌های شمالی و جنوبی ارگ سمنان دیده می‌شود.
دروازه شمالی ارگ سمنان تنها بازمانده دارالحکومه قدیم شهر است که در زمان رضاشاه به هنگام احداث و تعریض خیابان‌ها و ساخت ابنیه جدید باقی‌مانده است. از دروازه جنوبی نیز جز نمایی چند از عکس‌های دوره قاجار چیزی به یادگار نمانده است.
این دروازه دارای دو نمای شمالی و جنوبی است که در نمای شمالی دو اتاق در دو طرف و به قرینه یکدیگر، دو راهروی کوچک، ایوان‌هایی در جلوی اتاق‌ها و مدخل اصلی که محل عبور و مرور بوده قرار دارد.
نمای اصلی این قسمت از آجر است و راهروی اصلی با پلان مربع به‌وسیله فیل پوش ها به گنبد کم‌خیز منتهی می‌شود. یکی از عناصر جالب‌توجه نمای شمالی تزئینات کتیبه‌ای است که به شکل نیم‌دایره در بالای مدخل اصلی به خط نستعلیق زرد، بر زمینه کاشی‌های لاجوردی نوشته‌شده است و ابعاد این کاشی‌ها ۱۵ در ۱۵ سانتی‌متر مربع و در ۱۱ ردیف افقی چیده شده است.
نمای جنوبی: این نما از حیث استفاده از تزئینات زیبای کاشی‌کاری پرکارتر و مفصل‌تر از نمای شمالی است. در تزئینات این نما کاشی‌های هفت‌رنگ و مناره‌های تزئینی زیبا به چشم می‌خورد. استفاده از نقوش هندسی و نقش و نگار اساطیری در این جبهه، اهمیت نمای جنوبی را به‌عنوان دروازه ورودی شهر بیشتر می‌کند.
به قرینه کتیبه نیم‌دایره نمای شمالی، طرح نیم‌دایره‌ای بر پیشانی نمای جنوبی کاشی‌کاری شده که در آن نبرد رستم و دیو سفید به تصویر کشیده شده است؛ و درست در بالای مدخل ورودی نقش سربازان قاجاری و تسلیحات ایشان کاشی‌کاری شده است.
از دیگر تزئینات کاشی‌کاری این نما که به قرینه شکل‌گرفته است نقوش افسران قاجاری و شیر و خورشید است. بر بالای دیوار دروازه کتیبه‌هایی در ۵ سطر متوالی به خط نستعلیق سفید بر زمینه لاجوردی وجود دارد که در لابه‌لای سطور آن طرح گل و برگ‌های اسلیمی به چشم می‌خورد.
متن کتیبه بدین شرح است: «برحسب امر قدر بند قدرگان سکندرشان اعلی‌حضرت اقدس همایون شاهنشاه جم جاه فلک بارگاه و ملجأ السلاطین والخواتین السلطان ابن السلطان ابن السلطان و الخاقان ابن الخاقان بن الحاقان ناصرالدین‌شاه قاجار (با رنگ زرد) خلد الله ملکه و دولته بسعی و اهتمام جناب اشرف ضیاء الدوله انوشیروان میرزا حکمران سمنان، دامغان، شاهرود، بسطام اتمام همت پذیرفت. فی شهر محرم‌الحرام سنه بیچی ئیل خیریت دلیل»؛ و با خط ریزتر در دو ردیف و در کنار همین سطر کتیبه آمده است: «محمدباقر ولد حاجی سید مهدی الطباطبائی السمنانی».
هنرمند و نقاش کتیبه‌های دروازه ارگ سمنان که نقاشی تصاویر خطاطی کتیبه‌ها از آثار هنری او به شمار می‌رود؛ مربوط به سید محمدباقر طباطبایی سمنانی است.
او از نوادگان مرحوم میر محمدخان طباطبایی سمنانی و از هنرمندان بنام سمنان در دوران قاجاریه است. حرفه اصلی سید محمدباقر طبابت بود و گویا در کار خود استادی و مهارتی نیز داشته است و به همین دلیل از طرف ضیاء الدوله حاکم ایالت قومس به دریافت لقب (حشمت الحکما) نائل شده، از تاریخ تولد و وفات او اطلاع دقیقی در دست نیست؛ ولی مسلماً تا تاریخ ۱۳۰۲ هجری قمری که تاریخ کتیبه‌نویسی دروازه ارگ است در قید حیات بوده است.
کار کاشی‌پزی کاشی‌های دروازه ارگ سمنان را نیز استاد حبیب‌الله فرزند استاد علی کاشی‌پز کاشانی انجام داده است.
مکان این دروازه که اکنون به میدانی تبدیل‌شده است در مرکز شهر سمنان و در خیابان طالقانی واقع است.
